📘 భర్తృహరి సుభాషితాలు – భావము, తాత్పర్యం
ఎంపిక చేసిన 10 భర్తృహరి సుభాషితాలు – ప్రతి పద్యానికి భావం, తాత్పర్యం తెలుగులో.
🧑🏫 భర్తృహరి – చిన్న పరిచయం
భర్తృహరి సంస్కృతంలో ప్రసిద్ధి చెందిన నీతికవి. ఆయన రచించిన నీతి శతకం, శృంగార శతకం, వైరాగ్య శతకం అనే మూడు శతకాలు భారతీయ నీతి–సాహిత్యంలో చాలా ప్రాముఖ్యమైనవి.
ఈ పేజీలో నీతి–శతకం నుండి తీసుకున్న కొంత మంది విద్యార్థులకు, పోటీ పరీక్షలకు, ఉపన్యాసాలకు ఉపయోగపడే 10 సుభాషితాలు ను సంస్కృత శ్లోకాన్ని తెలుగు లిపిలో, తరువాత భావం మరియు తాత్పర్యంతో ఇచ్చాం.
శ్లోకాలు సంస్కృత భాషలో ఉన్నా, భావం చాలా సరళంగా – తెలుగు విద్యార్థులుకి అర్థమయ్యేలా ఉంది. 🙂
విద్యా నామ నరస్య రూపమధికం…
విద్యా నామ నరస్య రూపమధికం ప్రచ్చన్నగుప్తం ధనం । విద్యా భోగకరీ యశఃసుఖకరీ విద్యా గురూణాం గురుః ॥ విద్యా బంధుజనో విదేశగమనే విద్యా పరా దేవతా । విద్యా రాజసు పూజ్యతే న తు ధనం విద్యావిహీనః పశుః ॥
- చదువు, జ్ఞానం – మనల్ని ఎక్కడికైనా తీసుకెళ్తాయి.
- ధనం పోతుంది; విద్య మాత్రం జీవితాంతం మనతో ఉంటుంది.
- విద్యార్థులు – marks కోసం మాత్రమే కాదు, నిజమైన జ్ఞానం కోసం చదవాలి.
పరోపకారాయ ఫలంతి వృక్షాః…
పరోపకారాయ ఫలంతి వృక్షాః పరోపకారాయ వహంతి నద్యః । పరోపకారాయ దుహంతి గావః పరోపకారార్థమిదం శరీరం ॥
- మన జీవితం selfish గా కాకుండా, ఇతరులను కూడ ఆలోచించేలా ఉండాలి.
- చిన్న ఉపకారం అయినా, మన వల్ల ఎవరో ఒకరికి ఉపయోగం అయ్యేలా జీవించాలి.
- విద్యార్థులు – knowledge, time, small help – వీటిని friends, juniors తో పంచుకోవాలి.
సత్సంగః కేశవతుల్యో దుష్సంగః కేపవద్యమః…
సత్సంగః కేశవతుల్యో దుస్సంగః కేపవద్యమః । అభ్యర్థనీయం సత్సంగం త్యాజ్యో దూరాత్ దుర్జనః ॥
- మన సంగతినిబట్టి మన స్వభావం కూడా మారుతుంది.
- మంచి వాతావరణంలో ఉన్నప్పుడు, మనలో మంచి గుణాలు పుడతాయి.
- విద్యార్థులు – మీ future ని బట్టి మీ friend circle ని pick చేసుకోవాలి.
ఆయుఃఖణో న లభ్యతే స్వర్ణకోటీభిరపి…
ఆయుః ఖణో న లభ్యతే స్వర్ణకోటీభిరపి చేన్యథా । సచిత్తమేవ వ్యయతే లోకహితాయ నర నరైః ॥
- సమయం, జీవితంలో అత్యంత విలువైన సంపద.
- వృథా చర్చలు, అర్ధంలేని స్క్రోలింగ్, నిర్లక్ష్యం – ఇవన్నీ కాల నష్టమే.
- విద్యార్థులు – రోజుకి కొన్ని గంటలు అయినా concentrate చేసి చదవడం, future లో చాలా పెద్ద ఫలితాలు ఇస్తుంది.
సంతోషామృత తృప్తచేతసాం…
సంతోషామృత తృప్తచేతసాం సముద్రేణాపి న కర్త్యూన భావః । నిత్యత్రుప్తమనో నరాణాం స్వల్పకేనాపి తుష్యతి దేహః ॥
- సంతోషం బయట ఉన్న వస్తువుల వల్ల కాదు; మన మనస్సు వల్ల.
- తృప్తి లేకపోతే, ఎంత సాధించినా anxiety, పోలికలు కొనసాగుతూనే ఉంటాయి.
- విద్యార్థులు – మీ growth మీద focus చేయాలి, others success తో అసూయ పడకూడదు.
ఉపకారేషు సత్సజ్జనాః ప్రతికారేషు దుర్జనాః…
ఉపకారేషు సత్సజ్జనాః ప్రతికారేషు దుర్జనాః । స్వార్థే ప్రవృత్తా లోకేషు మద్యస్థా దేవతా సమాః ॥
- మన స్వభావం మనం ఎవరో చూపిస్తుంది – ఉపకారం చేస్తున్నామా, ప్రతీకారం చేస్తున్నామా?
- స్వార్థం తగ్గిన కొద్దీ మనిషి “మంచివాడిగా” మారతాడు.
- విద్యార్థులు – friends మధ్య impartial గా, just గా ఉంటే, అన్నీ వైపులా గౌరవం వస్తుంది.
శూరో న యుధి విజేత్రి…
శూరో న యుధి విజేత్రి జేత్రి న నృణాం మనోవికారాణాం । యః స్వేంద్రియాణి జేతే స నిజః శూరో హి లోకే ॥
- బయటి శత్రువులకన్నా, మన కోపం, అలసత్వం, లోభమే పెద్ద శత్రువులు.
- స్వీయ నియంత్రణ ఉన్నవాడు – ఏ రంగంలోనైనా విజయం సాధిస్తాడు.
- విద్యార్థులు – బలవంతుడవడం కన్నా, self–control ఉన్నవాడవడం ఎక్కువ power.
సత్యం బ్రూయాత్ ప్రియం బ్రూయాత్…
సత్యం బ్రూయాత్ ప్రియం బ్రూయాత్ న బ్రూయాత్ సత్యమప్రియమ్ । ప్రియం చ నానృతం బ్రూయాత్ ఏష ధర్మః సనాతనః ॥
- సత్యం + మృదు స్వభావం – ఇవి కలవాలి.
- “నేను నిజం చెప్తున్నా” అనీ, దానికి పేరు మీద hurting చేయడం కరెక్ట్ కాదు.
- విద్యార్థులు – friends, parents, teachers కి నిజం చెప్పేటప్పుడు, మాటల్ని love తో చెప్పాలి.
అపది ప్రకాష్యే మిత్రాణాం భావః…
అపది ప్రకాష్యే మిత్రాణాం భావో సుగతేఽసుగతే చైవ । సమయే త్యజన్తి యే యే తే న మిత్రాణి నరేషు సుమతే ॥
- మిత్రత్వం పరీక్ష – కష్టసమయం.
- అవసరంలో తోడు ఉంటే, అదే నిజమైన స్నేహం.
- విద్యార్థులు – “time pass” friends, “useful” friends కంటే, నిజంగా మన కోసం నిలబడే friends ముఖ్యం.
దమో హి శ్రేష్ఠో గుణరత్న మాలా…
దమో హి శ్రేష్ఠో గుణరత్న మాలా శమో హి రాజా సుఖసంపదాం చ । అలంభనమేదం భువి మానవానాం ధర్మో హి మూలం పరమస్య శాంతేః ॥
- తమనుసను, ఇంద్రియాలను నియంత్రించగలిగితేనే మనిషి గొప్పవాడు.
- ధర్మబద్ధంగా జీవిస్తే, శాంతి, గౌరవం, సంతోషం – ఇవన్నీ follow అవుతాయి.
- విద్యార్థులు – నీతి, discipline, truthfulness అనే base మీదే పెద్ద success నిర్మించాలి.