📘 పోతన పద్యాలు – Top 10
తెలుగు భాగవతము నుండి ఎంపిక చేసిన 10 ప్రసిద్ధ పోతన పద్యాలు – భావము, తాత్పర్యం.
🧑🏫 బమ్మెర పోతన – చిన్న పరిచయం
బమ్మెర పోతన తెలుగు సాహిత్యంలో అమర కవి. ఆయన రచించిన “తెలుగు భాగవతము” (పోతన భాగవతం) ప్రతి తెలుగు ఇంట్లో వినిపించే అమూల్యమైన గ్రంథం. సాంప్రదాయంగా ఆయనను “పోతన కవి”గా ఆప్యాయంగా పిలుస్తారు.
పోతన భాగవత పద్యాల్లో:
- శ్రీ మహావిష్ణువు భక్తి,
- ధర్మం, నీతి, సత్సంగతి,
- సంసార భ్రాంతి, వైరాగ్యం
వంటి విషయాలు సులభమైన, మాధుర్యమైన తెలుగులో అద్భుతంగా వ్యక్తమవుతాయి. ఈ పేజీలో 10 ప్రసిద్ధ పోతన పద్యాలుకి భావం, తాత్పర్యం ఇచ్చాం – తెలుగు విద్యార్థులు, ఉపాధ్యాయులు, భక్తులందరికీ ఉపయోగపడేలా. 🙂
పలికెడిది భాగవత మఁట…
పలికెడిది భాగవత మఁట, పలికించెడివాడు రామభద్రుం డఁట, నేఁ బలికిన భవహర మగునఁట, పలికెద, వేఱొండు గాథ బలుకఁగ నేలా?
- భాగవతం అంటే భగవంతుని గాథ – అది మనసు పవిత్రం చేస్తుంది.
- దైవకథ, మంచి సాహిత్యం మాట్లాడితే – మన జీవితం కూడా మంచి దిశలో సాగుతుంది.
- విద్యార్థులు – మంచి గ్రంథాలు చదవడం, వినడం అలవాటు చేసుకుంటే character బలపడుతుంది.
భాగవతము తెలిసి పలుకుట చిత్రంబు…
భాగవతము దెలిసి పలుకుట చిత్రంబు, శూలికైనను అమ్మి చూలికైన, విబుధ జనుల వలన విన్నంత కన్నంత దెలియ వచ్చినంత దేట పఱతు.
- మహాగ్రంథాలను పూర్తిగా గ్రహించడం చాలా లోతైన సాధన.
- జ్ఞానం వచ్చిన కొద్దీ, ఇంకా తెలియనిది ఎంతుందో తెలుస్తుంది.
- విద్యార్థులు – నిజమైన పండితుడు ఎప్పుడూ వినయంతోనే ఉంటాడని గుర్తుంచుకోవాలి.
చేతులారంగ శివుని బూజింపఁడేని…
చేతులారంగ శివునిఁ బూజింపఁడేని, నోరు నొవ్వంగ హరి కీర్తి నుడువఁడేని, దయయు సత్యంబులోనుగా దలఁపఁడేనిఁ, గలుగ నేటికిఁ దల్లుల కడుపుఁ జేటు.
- భక్తి + దయ + సత్యం – ఇవే మనిషి జీవనాన్ని సార్థకం చేస్తాయి.
- కేవలం పుట్టడం కాదు, గుణాలతో జీవించడం ముఖ్యం.
- విద్యార్థులు – ప్రార్థన, దయ, నిజాయితీ – మూడు కూడా చిన్నప్పుడే అలవాటు చేసుకోవాలి.
చదివించిరి నను గురువులు…
చదివించిరి నను గురువులు, చదివితి ధర్మార్థ ముఖ్య శాస్త్రంబులు నేఁ జదివినవి గలవు పెక్కులు, చదువులలో మర్మ మెల్లఁ జదివితిఁ దండ్రీ.
- గురు చూపే దారిలో నడవాలి; కానీ జ్ఞానం యథార్థంగా మనలో జీర్ణం కావాలి.
- కేవలం పాఠం దింపు కాదు; జీవనంలో అర్థం చేసుకోవడం అసలు విద్య.
- విద్యార్థులు – క్లాసులో విన్నదాన్ని జీవితంలో ప్రయోగించాలి.
చిక్కఁడు వ్రతములఁ గ్రతువులఁ…
చిక్కఁడు వ్రతములఁ గ్రతువులఁ, జిక్కఁడు దానముల శౌచ శీలతపములం, జిక్కఁడు యుక్తిని భక్తిని, జిక్కిన క్రియనఁ చ్యుతుండు సిద్ధము సుండీ!
- కేవలం ఆచారాలు కాదూ, అవి ఎందుకు చేస్తున్నామన్న అర్థం కూడా ముఖ్యం.
- భక్తి + యుక్తి = సమతుల్యత – blind faith కూడా కాదు, dry logic కూడా కాదు.
- విద్యార్థులు – ప్రార్థన, పూజల convenience కంటే, వాటి meaning అర్థం చేసుకోవాలి.
లోకంబులు లోకేశులు…
లోకంబులు లోకేశులు, లోకస్థులుఁ దెగినఁ దుది నలోకం బగు పెం జీకటి కవ్వల నెవ్వం డే కాకృతి వెలుఁగు నతని నే సేవింతున్.
- విలువలు, దేవతారాధన, సంప్రదాయాలు – అన్నీ చివరికి ఒకే సత్యాన్ని చూపుతాయి.
- నిత్యమైన దైవస్వరూపాన్ని గుర్తించగలిగితే భయాలు తగ్గిపోతాయి.
- విద్యార్థులు – ఏ మార్గాన్ని అనుసరించినా, గుణాలలో మాత్రం స్థిరంగా ఉండాలి.
కలఁ డందురు దీనుల యెడఁ…
కలఁ డందురు దీనుల యెడఁ, గలఁ డందురు పరమయోగి గణముల పాలం, గలఁ డందు రన్నిదిశలను, గలఁడు కలం డనెడి వాఁడు గలఁడో లేఁడో?
- భగవంతుడు ఒక స్థూలరూపంలో గుడిలోనే ఉండే వాడుకాదు.
- మన చుట్టూ ఉన్న ప్రేమ, దయ, నీతి – ఇవన్నీ ఆయన వ్యక్తీకరణలే.
- విద్యార్థులు – divine అంటే కేవలం rituals కాదు, మంచి ప్రవర్తన కూడా.
కలుగఁడే నాపాలికలిమి సందేహింపఁ…
కలుగఁడే నాపాలికలిమి సందేహింపఁ; గలిమిలేములు లేకఁ గలుగువాఁడు? నా కడ్డపడ రాఁడె నలి నసాధువులచేఁ; బడిన సాధుల కడ్డపడెడువాఁడు? చూడఁడే నా పాటుఁ జూపులఁ జూడకఁ; జూచువారలఁ గృపఁ జూచువాఁడు? లీలతో నా మొఱాలింపఁడే మొఱఁగుల; మొఱ లెఱుంగుచు దన్ను మొఱగువాఁడు?
- దైవంపై నమ్మకం పెట్టుకున్నవాడిని, భగవంతుడు విడిచిపెట్టడు అనే భక్త విశ్వాసం.
- మన బాధలు ఆయనకు కనిపించవన్నది కేవలం మన మనస్సుకి మాత్రమే వచ్చిన సందేహం.
- విద్యార్థులు – genuine effort + prayer ఉంటే, ఫలితం ఎప్పుడో ఒకప్పుడు తప్పక వస్తుంది.
అల వైకుంఠపురంబులో నగరిలో…
అల వైకుంఠపురంబులో నగరిలో నా మూల సౌధంబు దా పల మందారవనాంతరామృత సరః ప్రాంతేందు కాంతోపలో త్పల పర్యంక రమావినోది యగు నాపన్న ప్రసన్నుండు వి హ్వల నాగేంద్రము “పాహి పాహి” యనఁ గుయ్యాలించి సంరంభియై.
- భక్తికి దైవ సానిధ్యం ఎలా అనిపిస్తుందో – ఇదే దాని దృశ్య రూపకం.
- దైవ లోక వర్ణనలు – భక్తి, పరమాత్మపై ప్రేమ పెంచటానికి ఉపయోగపడతాయి.
- విద్యార్థులు – ఈ పద్యాన్ని పఠించేటప్పుడు, దృశ్యం ఊహిస్తూ చదివితే, భాషా రుచీ, భక్తి రుచి రెండూ వస్తాయి.
“అమ్మా! మన్నుదినంగ నే శిశువునో?”…
“అమ్మా! మన్నుదినంగ నే శిశువునో? యాఁకొంటినో? వెఱ్ఱినో? నమ్మం జూడకు వీరి మాటలు మదిన్; న న్నీవు గొట్టంగ వీ రి మ్మార్గంబు ఘటించి చెప్పెదరు; కాదేనిన్ మదీయాస్య గం ధ మ్మాఘ్రాణము జేసి నా వచనముల్ దప్పైన దండింపవే.”
- పోతన, కృష్ణుడి బలహీనత – బుద్ధి – మాధుర్యాన్ని చక్కని సంభాషణగా చూపించాడు.
- ఇది భక్తికి తోడు, సాహిత్యరసికులకు కూడా చాలా ప్రియమైన పద్యం.
- విద్యార్థులు – ఈ పద్యాన్ని declamation, పద్యపఠనం, స్కిట్లలో కూడా వాడుకోవచ్చు.