📘 సుమతీ శతకం – భావము, తాత్పర్యం (భాగం 1)
ఈ పేజీలో సుమతీ శతకంలోని పద్యాలు 1 నుంచి 10 వరకు ఇవ్వబడ్డాయి.
🧑🏫 సుమతీ శతకం – చిన్న పరిచయం
సుమతీ శతకము తెలుగు భాషలో ప్రసిద్ధిగాంచిన నీతి శతకాలలో ఒకటి. దీన్ని సాధారణంగా బద్దెన భూపాలుడు (బద్దె భూపాలుడు) రచించినదిగా భావిస్తారు.:contentReference[oaicite:1]{index=1} చిన్న చిన్న, సరళమైన పద్యాల ద్వారా రోజువారీ జీవితంలో ఉపయోగపడే నీతులను బలంగా బోధిస్తుంది.
ఈ శతకంలోని ప్రతి పద్యం చివర వచ్చే “సుమతీ” అన్న మాట వాస్తవానికి “మంచి బుద్ధి గలవాడా!” అన్న అర్ధంలో ఉన్న మకుటం. అందువల్ల ప్రతి పద్యం, మంచి బుద్ధిగల విద్యార్థికి, మనిషికి నేరుగా మాట్లాడుతున్నట్టుగా ఉంటుంది.
ఈ పేజీలో ఇచ్చిన పద్యాలకు కింద, విద్యార్థులు సులభంగా అర్థం చేసుకునేలా భావం, తాత్పర్యం ఇవ్వబడింది. ఉపాధ్యాయులు క్లాస్లో బోధించడానికి, తల్లిదండ్రులు పిల్లలకు నీతి చెప్పడానికి ఉపయోగించుకోవచ్చు. 🙂
శ్రీ రాముని దయచేతను…
శ్రీ రాముని దయచేతను నారూఢిగ సకల జనులు నౌరా యనగా ధారాళమైన నీతులు నోరూరగ జవులు పుట్ట నుడివెద సుమతీ ॥
- ప్రతి మంచి బోధన వెనుక దేవుడు/సద్బుద్ధి ఆశీర్వాదం ఉందని కవి చెప్పుతున్నాడు.
- తాను చెప్పబోయే నీతి పద్యాలు వినడానికి రుచిగా, ఆచరించడానికి ఉపయోగంగా ఉంటాయని ముందుగానే పరిచయం చేస్తున్నాడు.
- “సుమతీ” అని పిలవడం ద్వారా – పాఠకులంతా మంచి బుద్ధి గలవారిగా భావించి, వారితో స్నేహపూర్వకంగా మాట్లాడుతున్నాడు.
అక్కరకు రాని చుట్టము…
అక్కరకు రాని చుట్టము, మ్రొక్కిన వర మీని వేల్పు, మొహరమున దా నెక్కిన బారని గుర్రము గ్రక్కున విడవంగ వలయు గదరా సుమతీ ॥
- సంబంధం ఉండడమే ముఖ్యమేమీ కాదు; అవసరం పడినప్పుడు అండగా నిలబడే చుట్టాలే నిజమైనవారు.
- రూపానికి, పేరుకే ఉన్న సంబంధం, జీవన ప్రయాణంలో సహకరించకపోతే బరువుగా మారుతుంది.
- విద్యార్థులకు పాఠం – పేరుకే “ఫ్రెండ్” అయినవాళ్లకంటే, నిజంగా సపోర్ట్ చేసే కొద్దిమంది ఫ్రెండ్స్కి మిన్నవారు ఎవరూ లేరన్న మాట.
అడిగిన జీతంబియ్యని…
అడిగిన జీతంబియ్యని మిడిమేలపు దొరను గొల్చి మిడుకుట కంటెన్ వడిగల ఎద్దుల గట్టుక మడి దున్నుకు బ్రతుక వచ్చు మహిలో సుమతీ ॥
- స్వాభిమానాన్ని తక్కువ చేసుకుని, తక్కువ జీతానికి మానసికంగా కుంగిపోవడం కన్నా, సాధారణమైన పని చేసి గౌరవంతో బ్రతకడం చాలా శ్రేయస్కరం.
- ఆర్థిక కష్టం ఉన్నా, తన విలువను తగ్గించుకోవద్దు – అనే సందేశం ఉంది.
- విద్యార్థులు కూడా తమ గౌరవాన్ని తగ్గించే పనులకంటే, మెల్లిగా అయినా నిజాయితీతో ఎదిగే మార్గాన్ని ఎంచుకోవాలి.
అడియాస కొలువుగొలువకు…
అడియాస కొలువుగొలువకు, గుడి మణియము సేయబోకు, కుజనుల తోడన్ విడువక కూరిమి సేయకు, మడవిని దోడర కొంటినరుగకు సుమతీ ॥
- బయటికి ఆకర్షణీయంగా కనిపించినా, లోపల ప్రమాదం దాగి ఉండే సంబంధాలనుంచి జాగ్రత్తగా ఉండాలి.
- చెడువారితో కలసి తిరిగితే, మనపై కూడా చెడ్డ ముద్ర పడుతుంది.
- విద్యార్థులు “సరదా” పేరుతో చెడు అలవాట్లు నేర్పే గ్రూపులనుంచి దూరంగా ఉండాలని ఈ పద్యం సూచిస్తుంది.
అధరము గదలియు, గదలక…
అధరము గదలియు, గదలక మధురములగు భాష లుడిగి మౌన వ్రతుడౌ అధికార రోగ పూరిత బధిరాంధక శవము జూడ బాపము సుమతీ ॥
- సరైన చోట, సరైన మాటతో ఆదుకోవడం, బోధించడం, సమర్థించడం – ఇవన్నీ మంచితనానికి సంకేతాలు.
- అయినా మాట్లాడాల్సిన చోట, “నాకేమీ సంబంధం లేదు” అని మౌనం పాటించేవాడు, సమాజానికి ఉపయోగం లేని వ్యక్తి.
- పదవి, అధికారంతో అహంకారపడుతూ, ఇతరుల బాధ వినని మనిషి, అసలు జీవితం అర్థం చేసుకోలేడు.
- విద్యార్థులు ఫ్రెండ్కు ఎవరో అన్యాయం చేస్తే, మౌనం కాకుండా, మంచి రీతిలో గురువులకు తెలియజేయాలి.
అప్పు కొని చేయు విభవము…
అప్పు కొని చేయు విభవము, ముప్పున బ్రియాయంపుటాలు, మూర్ఖుని తపమున్, దప్పరయని నృపు రాజ్యము దెప్పరమై మీద గీడు దెచ్చుర సుమతీ ॥
- ఇతరులకు చూపించుకోవడానికి అప్పు చేసి ఖర్చు చేయడం బాగానే అనిపించినా, తరువాత అప్పు బాధ చాలా ఇబ్బంది పెడుతుంది.
- స్వంత స్థోమతకు మించి జీవించడాన్ని నీతి శాస్త్రం అపరిపక్వతగా చూస్తుంది.
- విద్యార్థులు “ఇతరుల దగ్గర ఉన్నది నాకు కూడా కావాలి” అని జిడ్డు పట్టకుండా, తమ పరిస్థితిని అర్థం చేసుకుని, అవసరాన్ని బట్టి కోరుకోవాలి.
అప్పిచ్చువాడు, వైద్యుడు…
అప్పిచ్చువాడు, వైద్యుడు నెప్పుడు నెడతెగక పారు నేరును, ద్విజుడున్ జొప్పడిన యూరునుండుము, చొప్పడకున్నట్టి యూరు చొరకుము సుమతీ ॥
- మన జీవితంలో అవసరమైన మూడు సాయం – ఆర్థిక సహాయం (అప్పు), ఆరోగ్య సహాయం (డాక్టర్), జ్ఞాన సహాయం (గురువు).
- ఇవి ఉండే చోటే మన అభివృద్ధికి అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి.
- విద్యార్థుల కోసం – మంచి స్కూల్, మంచి గురువులు, మంచి స్నేహితులు ఉన్న చోట ఉంటే, తాము కూడా ఎదగగలరు.
అల్లుని మంచితనంబు…
అల్లుని మంచితనంబు, గొల్లని సాహిత్య విద్య, కోమలి నిజమున్, బొల్లున దంచిన బియ్యము, దెల్లని కాకులును లేవు తెలియుము సుమతీ ॥
- ఇది కొంచెం కాలానుగుణంగా మారిపోయిన భావం అయినా, అప్పటి సామాజిక హాస్యాన్ని, పోలికలను చూపించే పద్యం.
- పాయింట్ ఏమిటంటే – సాధారణంగా జరుగని, చాలా అరుదైన విషయాలను చెప్పడానికి, కవి ఇలా విరుద్ధ చిత్రాలను చూపిస్తున్నాడు.
- విద్యార్థులకు: ఇలాంటి పద్యాలను పాఠ్యంగా చదివేటప్పుడు, కాలం మారిన తరువాత భావం ఎలా మారాలో కూడా గురువులు చెప్పాలి – అని ఉదాహరణగా ఉపయోగించవచ్చు.
ఆకొన్న కూడె యమృతము…
ఆకొన్న కూడె యమృతము, తాకొంచక నిచ్చు వాడె దాత ధరిత్రిన్, సోకోర్చువాడె మనుజుడు, తేకువ గలవాడె వంశ తిలకుడు సుమతీ ॥
- దానం అంటే పెద్ద మొత్తంలో ఇవ్వాలి అనేది కాదు – తక్కువ ఉన్నప్పటికీ పంచుకునే మనసే ముఖ్యమని చెబుతోంది.
- స్వార్థంతో సంపాదించి, ఎవరికీ ఉపయోగం లేకుండా కుప్పగా పెట్టే సంపదకు విలువ తక్కువ.
- విద్యార్థులు చిన్నవాళ్ళైనా – పుస్తకాలు, సమయం, జ్ఞానం, టిఫిన్ – ఇవి పంచుకునే అలవాటు పెంచుకోవచ్చు.
ఆకలి యుడుగని కడుపును…
ఆకలి యుడుగని కడుపును, వేకటియగు లంజ పడుపు విడువని బ్రతుకున్, బ్రాకొన్న నూతి యుదకము, మేకల పాడియును రోత మేదిని సుమతీ ॥
- అల్ప ఆశలు, చెడు అలవాట్లు, అతి కోరికలతో ఉన్న జీవితం – ఎప్పటికీ తృప్తి చెందదు.
- “ఇంకా కావాలి, ఇంకా కావాలి” అని వెంబడిస్తూనే ఉంటే, మనసుకు శాంతి అనేది దొరకదు.
- విద్యార్థులు అవసరమయ్యే స్థాయికి మించి డిమాండ్స్ పెట్టకుండా, తృప్తి, కృతజ్ఞత అనే గుణాలను అలవాటు చేసుకోవాలి.
📘 సుమతీ శతకం (1–100)
బద్దెన భూపాలుని సుమతీ శతక పద్యాలు – భావము, తాత్పర్యం.
✒️ వేమన పద్యాలు (1–100)
ప్రసిద్ధ 100 వేమన పద్యాలు – భావం, తాత్పర్యంతో.